کلید مینیاتوری یا فیوز مینیاتوری مخفف واژه Miniature Circuit Breaker می‌باشد که یک کلید الکترومکانیکی خودکار است؛ این ابزار، مصرف کننده را در برابر خطای اتصال کوتاه و هم جریان اضافه بار محافظت می‌کند و به علت خودکار بودن، بعد از قطع شدن برق، جریان مجدد به مدار باز برگردانده می‌شود. کلیدهای مینیاتوری کاملا غیرقابل تنظیم هستند و قادرند تا به صورت مغناطیسی و حرارتی عمل کنند. علت نام گذاری این کلیدها به کلید خودکار مینیاتوری، این است که عمل قطع مدار را به صورت اتوماتیک و خودکار انجام داده و مجدد به حالت آماده به کار برمی‌گردد. یکی از تفاوت‌های اصلی فیوزها و کلیدهای خودکار مینیاتوری همین مورد می‌باشد.
وظیفه اصلی کلید مینیاتوری
اگر بخواهیم به وظیفه اصلی کلیدهای مینیاتوری اشاره‌ای داشته باشیم، باید گفت که این کلید یکی از مهم‌ترین تجهیزات برق می‌باشد و از دو رله حرارتی و مغناطیسی ساخته شده است. رله حرارتی از مدار در مقابل بار اضافی محافظت می‌کند و رله مغناطیسی جریان اتصال کوتاه را کنترل می‌نماید. در داخل محفظه کلید مینیاتوری، یک ابزاری به نام جرقه گیر وجود دارد که جرقه ناشی از قطع جریان اتصال کوتاه را در کلید خنثی می‌نماید. کلید مینیاتوری قادر است تا نهایتا 6000 آمپر را قطع می‌کند و اگر جریان اتصال کوتاه بیشتر از این مقدار باشد، باید از کلید اتوماتیک استفاده نمود.
علائم درج شده روی کلید مینیاتوری
بر روی کلیدهای مینیاتوری یکسری از علائم وجود دارد که به شرح زیر است:
- شرکت سازنده
- شماره سری ساخت کلید مینیاتوری به وسیله شرکت سازنده
- تیپ کلید مینیاتوری
- حداکثر جریان نامی قابل تحمل توسط کلید مینیاتوری یا آمپر
- نمایشگر کلید (رنگ قرمز نشان دهنده حالت On و رنگ سبز نمایانگر حالت Off کلید مینیاتوری است.)
- ولتاژ نامی کلید (بر اساس ولت)
- استاندارد کلید
- قدرت قطع کلید (بر اساس آمپر)
- شماتیک کلید مینیاتوری که نمایانگر تعداد پل و نوع اتصال داخلی پایه‌ها به هم و همینطور نمایانگر ورودی و خروجی کلید می‌باشد.
نحوه عملکرد کلید مینیاتوری
سه مکانیزم در یک کلید برق مینیاتوری جهت خاموش کردن آن قرار گرفته شده است. اگر یک کلید مینیاتوری را از نزدیک نگاه کرده باشید، متوجه خواهید شد که عمدتاً یک نوار 2 فلزی، یک اهرم روشن و خاموش دستی و سیم پیچ در آن وجود دارد. مسیر انتقال جریان الکتریکی یک کلید مینیاتوری به این صورت است که جریان ابتدا از ترمینال برق سمت چپ وارد می‌شود، سپس از نوار بیمتال و سیم پیچ جریان عبور کرده و در ادامه وارد سطح تماس متحرک شده و پس از آن از سطح تماس ثابت رد می‌شود و در آخر ترمینال خروجی را طی می‌کند.
بیشتر بخوانید: تفاوت کلید اتوماتیک و مینیاتوری در چیست؟
انواع کلید مینیاتوری
- فیوز مینیاتوری تیپ B: این کلید دارای محدوده جریان قطع 3 الی 5 برابری جریان نامی و زمان شروع به کار آن بین 0.04 تا 13 ثانیه است.
- فیوز مینیاتوری تیپ C: کلید مینیاتوری تیپ C و یا کلید کند کار، با محدوده قطع جریان 5 تا 10 برابری جریان اسمی و زمان پاسخ 0.04 تا 5 ثانیه می‌باشد.
- کلید تیپ D: کلید مینیاتوری تیپ D دارای محدوده قطع جریان 10 الی 20 برابری و زمان پاسخ این مدل هم بین 0.04 ثانیه تا 3 ثانیه است.
- مینیاتوری تیپ K: کلید MCB تیپ K در محدوده 8 تا 10 برابری جریان اسمی کار کرده و زمان پاسخ آن از 0.1 ثانیه کمتر می‌باشد.
- کلید MCB تیپ Z: حساس‌ترین نوع کلیدهای MCB را با تیپ Z می‌شناسند و محدوده 2 تا 3 برابری جریان نامی را پوشش می‌دهد و زمان عملکرد آن کمتر از 0.1 ثانیه است.
نحوه انتخاب کلید های مینیاتوری
کلیدهای مینیاتوری شامل تقسیم بندی‌های مختلفی می‌باشد که این تقسیم بندی‌ها بر اساس سرعت قطع و تعداد پل آن‌ها صورت می‌گیرد. شما هنگام انتخاب کلید مینیاتوری باید به نوع کاربرد و نوع حفاظتی که نیاز دارید، کلیدی را انتخاب کنید که علاوه بر قطع کردن تمام جریان‌های ناخواسته، حفاظت لازم را برای سیستم به وجود می‌آورد؛ در غیر این صورت ضرر و خسارت زیادی به تجهیزات، مدارات و جان افراد وارد می‌شود. برای خرید سعی کنید که بهترین کارخانه سیم و کابل را انتخاب نمایید تا از کیفیت این محصول اطمینان کامل داشته باشید.
موارد مورد استفاده کلید مینیاتوری
از این وسیله برای کاربردهای مختلفی استفاده می‌کنند. از مهم‌ترین مواردی که کلیدهای مینیاتوری کاربرد دارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نصب در انتهای لاین توزیع در مدارات فشار ضعیف
- محافظت از سیستم‌های روشنایی خانگی
- حفاظت از قطعه‌های نیمه رسانا
- استفاده‌های صنعتی که شامل مدار قدرت و ترانسفورماتور
- محافظت از مدار پی ال سی PLC
- ابتدا مسیر ورودی تابلوهای برق خانگی
- محافظت از موتور
- قطع جریان نشتی مدار (همراه کلید محافظ جان)
بیشتر بخوانید: تابلو برق چیست و چه اجزایی دارد؟
مزایای کلیدهای مینیاتوری در مقایسه با فیوزها
1- کلید مینیاتوری مدارالکتریکی را در شرایطی که شبکه غیر عادی باشد (شرایط اضافه بار و خطا)، به صورت کاملا خودکار قطع می‌کند. کلیدهای مینیاتوری در تشخیص چنین شرایطی از فیوز بسیار قابل اعتمادتر می‌باشد؛ زیرا نسبت به تغییر جریان حساس‌تر است.
2- از آن جایی که دکمه قطع عملکرد کلید هنگام بروز اختلال بر روی موقعیت OFF قرار می‌گیرد و کاربر قادر است تا نقطه معیوب مدار الکتریکی به راحتی شناسایی کند. اما در رابطه با فیوز باید گفت که برای بررسی باید سیم آن با باز کردن دسته یا برش از پایه، انجام داد. بنابراین در حالت کلی یافتن اختلالات مدار، در حالتی که از کلید مینیاتوری استفاده شده است، بسیار ساده‌تر خواهد بود.
3- بازیابی سریع منبع تغذیه در صورت استفاده از فیوز امکان پذیر نمی‌باشد؛ به این دلیل که فیوزها باید برای بازیابی منبع تغذیه تعویض و یا مجدداً سیم کشی شوند. اما در رابطه با کلید مینیاتوری یا MCB، بازیابی سریع مدار با چرخاندن سوئیچ به راحتی امکان‌پذیر می‌باشد.
4- به کارگیری MCB از نظر الکتریکی بسیار ایمن‌تر از فیوز است.
5- کلیدهای مینیاتوری را می‌توان از راه دور کنترل کرد؛ این در حالی است که فیوزها را نمی توان به این شکل تحت کنترل درآورد.
6- به دلیل مزایای فراوان کلیدهای مینیاتوری نسبت به فیوز، در شبکه‌های الکتریکی مدرن فشار ضعیف، تقریباً همیشه به جای فیوز از کلیدهای مینیاتوری استفاده می‌گردد.
